Lekcja: Integralność Semantyczna - Kontrola Wprowadzania Danych w MS Access

1. Wprowadzenie

Integralność semantyczna odnosi się do poprawności i spójności danych w bazie danych w kontekście ich znaczenia. Jest to kluczowy element projektowania baz danych, zapewniający, że dane wprowadzane do bazy są logicznie poprawne i zgodne z przyjętymi regułami biznesowymi.

Celem tej lekcji jest zrozumienie, czym jest integralność semantyczna, oraz poznanie narzędzi dostępnych w MS Access, które pozwalają kontrolować wprowadzanie danych.

2. Wprowadzenie Teoretyczne

2.1. Czym jest integralność semantyczna?

Integralność semantyczna polega na zapewnieniu, że dane w bazie spełniają określone zasady, wynikające z logiki biznesowej, np.:

Wartości liczbowe muszą być w określonym zakresie (np. wiek od 0 do 120).
Dane tekstowe muszą odpowiadać konkretnym wzorcom (np. format adresu e-mail).
Pola kluczowe powinny być unikalne i zgodne z wymaganiami systemu.

2.2. Mechanizmy kontroli w MS Access

W MS Access integralność semantyczną można zapewnić poprzez:

Typy danych – ograniczenie rodzaju danych wprowadzanych do pola (np. liczba, tekst, data).
Reguły walidacji – definiowanie warunków, które dane muszą spełniać.
Maski wprowadzania – wymuszanie określonego formatu danych (np. numer telefonu).
Domyślne wartości – automatyczne wprowadzanie wartości domyślnych, jeśli użytkownik nie poda danych.
Kombinowane pola – umożliwienie wyboru wartości z wcześniej zdefiniowanej listy.

3. Instrukcja Praktyczna

3.1. Definiowanie typów danych

Otwórz tabelę w widoku projektowania.
Określ typ danych dla każdego pola:
- Tekst krótki dla nazwisk lub nazw produktów.
- Liczba dla wieku lub ilości.
- Data/Godzina dla dat urodzenia czy terminów zamówień.

3.2. Tworzenie reguł walidacji

W widoku projektowania wybierz pole, dla którego chcesz ustawić regułę.
W polu Reguła poprawności wprowadź warunek, np.:
- > 0 – wartość musi być większa od 0.
- Between 18 And 65 – wartość musi być między 18 a 65.
W polu Tekst komunikatu o błędzie wpisz wiadomość, która pojawi się w przypadku naruszenia reguły.

Reguły poprawności Access

3.3. Tworzenie maski wprowadzania

W widoku projektowania wybierz pole, dla którego chcesz ustawić maskę.
W polu Maska wprowadzania ustaw wzór, np.:
- (00) 000-000-000 – format numeru telefonu.
- >L???????? – nazwa rozpoczynająca się od wielkiej litery.

Maski wprowadzania Access

3.4. Definiowanie domyślnych wartości

W widoku projektowania wybierz pole.
W polu Wartość domyślna wpisz domyślną wartość, np.:
- 0 dla ilości.
- Now() dla aktualnej daty.

4. Ćwiczenia

Zadanie: Projektowanie tabeli z zaawansowanymi ustawieniami kolumn

Twoim zadaniem jest utworzenie tabeli w MS Access, która będzie zawierała kolumny reprezentujące dane w systemie zarządzania wypożyczalnią filmów. Dla każdej kolumny określono wymagania dotyczące typu danych, maski wprowadzania, reguły poprawności oraz wartości domyślnej.

Kolumny do utworzenia

Numer zamówienia
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: (przykład: ZAM-1234)
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak
Data zamówienia
- Typ danych: Data/Godzina
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności:(data nie może być późniejsza niż dziś)
- Wartość domyślna: (dziś)
Imię klienta
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: (pierwsza litera wielka, reszta małe, maksymalnie 12 znaków)
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak
Nazwisko klienta
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: (jak w „Imię klienta”)
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak
Adres e-mail
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: (przykład: email@example.com)
- Reguła poprawności: (musi zawierać @ i .)
- Wartość domyślna: Brak
Numer telefonu
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: +48 123-123-123
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak
Kod pocztowy
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: np. 22-100
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak
Ilość wypożyczonych filmów
- Typ danych: Liczba całkowita
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: (wartość musi być większa lub równa 0)
- Wartość domyślna: zero
Cena za film
- Typ danych: Liczba dziesiętna
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: większa niż zero
- Wartość domyślna: dziesięć
Łączna kwota zamówienia
- Typ danych: Liczba dziesiętna
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: równa 0 lub wieksza niż cena za film * ilość filmów
- Wartość domyślna: zero
Kategoria filmu
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: "Akcja" "Komedia" "Horror" "Dramat"
- Wartość domyślna: Komedia
Data zwrotu filmu
- Typ danych: Data/Godzina
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: starsza niż data zamówienia
- Wartość domyślna: Brak
Status zamówienia
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: "Zrealizowane", "W trakcie realizacji", "Anulowane"
- Wartość domyślna: W trakcie realizacji
Ocena klienta
- Typ danych: Liczba całkowita
- Maska wprowadzania: Nie dotyczy
- Reguła poprawności: od 1 do 5
- Wartość domyślna: 5
Kod rabatowy
- Typ danych: Tekst krótki
- Maska wprowadzania: np. AP-1234
- Reguła poprawności: Nie dotyczy
- Wartość domyślna: Brak

Zadania dodatkowe:

Po utworzeniu tabeli wprowadź kilka przykładowych rekordów, aby sprawdzić, czy maski wprowadzania i reguły poprawności działają poprawnie.
Zmodyfikuj wartości domyślne dla kilku pól i obserwuj ich zachowanie przy dodawaniu nowych rekordów.

Powodzenia!

5. Podsumowanie

Integralność semantyczna gwarantuje, że dane wprowadzone do bazy są logicznie poprawne i zgodne z zasadami biznesowymi. MS Access dostarcza różne mechanizmy, takie jak typy danych, reguły walidacji, maski wprowadzania czy wartości domyślne, które wspierają kontrolę danych. Ćwiczenia praktyczne pomogą Ci lepiej zrozumieć, jak stosować te narzędzia w praktyce.