Lekcja: Terminologia w Systemach Linux'owych

Wprowadzenie

System operacyjny Linux, będący wolnym oprogramowaniem, zdobył popularność dzięki elastyczności, stabilności i szerokiemu zastosowaniu. Aby efektywnie korzystać z Linuksa, warto zapoznać się z podstawową terminologią i strukturą systemu. Zrozumienie tych terminów ułatwi poruszanie się po środowisku Linux oraz komunikację w kontekście administracji systemami.

W tej lekcji omówimy najważniejsze pojęcia w świecie Linuksa, aby stworzyć solidną podstawę do dalszej nauki i praktyki.

Podstawowe Terminy i Pojęcia

1. Kernel (Jądro systemu)

• Opis: Jądro jest centralną częścią systemu Linux, zarządzającą zasobami sprzętowymi, pamięcią oraz procesami.
• Rola: Działa jako warstwa pośrednia między aplikacjami a sprzętem, wykonując operacje, takie jak zarządzanie pamięcią, uruchamianie i kończenie procesów, kontrola urządzeń.
• Przykład: W systemach Linux jądro uruchamia się w momencie startu systemu i działa do momentu jego wyłączenia. Aby zobaczyć wersję jądra w systemie, można użyć komendy uname -r.

2. Shell (Powłoka)

• Opis: Powłoka to program, który umożliwia użytkownikowi interakcję z systemem Linux poprzez wpisywanie poleceń.
• Rola: Przetwarza polecenia, które wprowadzamy, i wysyła je do jądra do wykonania. Najpopularniejsza powłoka w Linuksie to bash (Bourne Again Shell).
• Przykład: Powłoka pozwala na wykonywanie poleceń takich jak ls (listowanie plików) czy cd (zmiana katalogu). Powłokę można uruchomić, otwierając terminal.

3. Root (Administrator)

• Opis: Root to konto administracyjne systemu Linux z pełnymi uprawnieniami do zarządzania systemem.
• Rola: Konto root jest używane do zarządzania systemem na najwyższym poziomie, pozwala m.in. na instalowanie programów, modyfikację systemu plików, zarządzanie użytkownikami i ustawieniami systemowymi.
• Przykład: Zalogowanie się jako root wymaga znajomości hasła administratora. Z konta użytkownika można uzyskać tymczasowe uprawnienia root przy użyciu komendy sudo.

4. Filesystem (System plików)

• Opis: System plików to struktura, która organizuje sposób przechowywania i zarządzania danymi na dysku.
• Rola: Przechowuje dane w formie plików i katalogów, które są dostępne poprzez ścieżki, np. /home/user.
• Przykład: Typowy system plików Linuksa to EXT4, choć obsługiwane są również inne, np. Btrfs, XFS. System plików można przeglądać za pomocą komendy ls.

5. Proces

• Opis: Proces to działający program lub zadanie, które jest zarządzane przez jądro.
• Rola: Każdy proces w systemie ma swoje ID i może być monitorowany, zarządzany, a nawet zamykany.
• Przykład: Aby zobaczyć listę procesów, można użyć komendy ps -aux lub top, która wyświetla aktywne procesy w czasie rzeczywistym.

6. Daemon

• Opis: Daemon to rodzaj procesu działającego w tle, wykonującego różne zadania systemowe.
• Rola: Demony wykonują automatyczne zadania, takie jak obsługa drukowania (np. cupsd), komunikacja sieciowa (np. sshd), czy zadania związane z harmonogramem.
• Przykład: Demon cron jest używany do harmonogramowania zadań, które mają być wykonywane automatycznie w określonym czasie.

7. Mount (Punkt montowania)

• Opis: Mounting to proces łączenia urządzenia pamięci (np. dysku twardego, USB) z systemem plików Linuksa.
• Rola: Montowanie umożliwia dostęp do plików znajdujących się na urządzeniu. Punkt montowania to katalog, w którym dane urządzenie jest dostępne.
• Przykład: Aby zamontować urządzenie USB, można użyć komendy mount /dev/sdb1 /mnt, gdzie /dev/sdb1 to urządzenie, a /mnt to punkt montowania.

8. Package Manager (Menadżer pakietów)

• Opis: Menadżer pakietów to narzędzie do instalacji, aktualizacji i usuwania oprogramowania.
• Rola: Ułatwia zarządzanie oprogramowaniem, rozwiązując zależności między programami. Przykłady to APT w Debianie/Ubuntu i YUM/DNF w Red Hat.
• Przykład: Aby zainstalować pakiet na Ubuntu, można użyć komendy sudo apt install nazwa_pakietu.

9. Directory Structure (Struktura katalogów)

• Opis: Linux stosuje hierarchiczną strukturę katalogów, która ułatwia organizację danych.
• Rola: Struktura katalogów ułatwia użytkownikom lokalizowanie plików i katalogów oraz zarządzanie nimi.
• Przykład: Katalog główny / zawiera ważne katalogi, takie jak /home dla plików użytkownika, /etc dla plików konfiguracyjnych, czy /var dla logów systemowych.

10. Permissions (Uprawnienia)

• Opis: Uprawnienia określają dostęp użytkowników do plików i katalogów.
• Rola: Linux stosuje trzy poziomy uprawnień: do odczytu (r), zapisu (w), i wykonywania (x) dla właściciela, grupy, i innych użytkowników.
• Przykład: Uprawnienia można modyfikować przy użyciu komendy chmod. Polecenie ls -l wyświetla uprawnienia do plików i katalogów.

Podsumowanie

Poznanie podstawowej terminologii jest kluczowe dla pracy z systemem Linux. Terminy takie jak jądro, powłoka, root, proces, system plików, demon, punkt montowania, menadżer pakietów, struktura katalogów i uprawnienia pojawiają się bardzo często, zarówno podczas korzystania z Linuksa, jak i przy pracy z dokumentacją techniczną czy społecznością.